بایزید رومیبایَزیدِ رومی، شاعر و عارف ترک قرن ۱۰ق/۱۶م می‌باشد که به بایزید خلیفة بن عبدالله، بایزید درویش و بایزید ثانی نیز شهرت دارد. ۱ - خلیفه و شیخوی از خلفای جمال‌الدین خلوتی و از مشایخ دوره سلطان بایزید دوم بوده است. ۲ - تاریخ و محل تولدتاریخ و محل تولد وی به درستی معلوم نیست. ۳ - درگذشتدرباره درگذشتش نیز منابع سال‌های متفاوتی را ذکر کرده‌اند، ولی چون گفته‌اند که تألیف یکی از آثارش با عنوان سرّ جانان در ۹۲۲ق/۱۵۱۶م بوده، می‌توان گفت که بعد از این تاریخ درگذشته است، هرچند که بغدادی وفات او را در حدود سال ۹۱۰ق ضبط کرده است. [۱]
بغدادی، هدیه، ج۱، ص۲۳۰.
۴ - محل سکونتبایزید رومی به اشاره مرشدش جمال‌الدین خلوتی که به نام خلیفه چلبی مشهور بود، به ادرنه آمد و در آن‌جا ساکن شد. برای وی در قبرستان قییق تکیه‌ای ساختند و برای مصارف و مخارج تکیه، روستایی نیز وقف شد. [۲]
بروسه‌لی، محمدطاهر،عثمانلی مؤلفلری، ج۱، ص۴۰، استانبول، ۱۳۳۳ق/۱۹۱۵م.
[۳]
بغدادی، هدیه، ج۱، ص۲۳۰.
[۴]
ثریا، محمد، سجل عثمانی (تذکره مشاهیر عثمانیه)، ج۲، ص۷، استانبول، ۱۳۱۱ق.
۵ - تبحر در علوم ظاهربایزید در علوم ظاهر تبحر داشت و به آداب خانقاهی و معارف صوفیانه آگاه بود و تأثیر کلامش پیروان بسیاری را به سوی او جلب کرده بود. ۶ - ملقب به بایزید ثانیاو نزد خلیفه چلبی طی طریق کرد و به سبب ارادتش به بایزید بسطامی، لقب بایزید ثانی را برای خود برگزید. [۵]
سعدالدین، محمد، تاج التواریخ، ج۲، ص۵۹۵، استانبول، ۱۲۷۹ق.
[۶]
طاش کوپری‌زاده، احمد، الشقائق النعمانیة، به کوشش احمد صبحی فرات، ج۱، ص۳۶۸، استانبول، ۱۴۰۵ق.
۷ - اشعاراز بایزید رومی اشعاری نیز به جای مانده که وی در آن‌ها آراء و عقاید مهم تصوف را به زبانی روشن و رسا بیان می‌کند. وی در اشعار خود به فنون و صنایع شاعری، و حتی به وزن و قافیه توجهی ندارد و شعر را وسیله‌ای برای بیان افکار و نظریات خود دانسته است. یکی از مریدان بایزید به نام محیی اثری دارد با عنوان دایره جهان‌نما که در آن برخی نکات و اطلاعات راجع به بایزید رومی را به دست می‌دهد. نسخه‌ای از این اثر به شماره ۱۵۳۳، در کتاب‌خانه دانشگاه استانبول نگهداری می‌شود. بایزید دوری تا پایان عمر در ادرنه زندگی کرد و در همان‌جا درگذشت و در کنار تکیه‌اش به خاک سپرده شد. [۷]
سعدالدین، محمد، تاج التواریخ، ج۲، ص۵۹۵، استانبول، ۱۲۷۹ق.
[۸]
بروسه‌لی، محمدطاهر، عثمانلی مؤلفلری، ج۱، ص۴۰، استانبول، ۱۳۳۳ق/۱۹۱۵م.
[۹]
ثریا، محمد، سجل عثمانی (تذکره مشاهیر عثمانیه)، ج۲، ص۷، استانبول، ۱۳۱۱ق.
[۱۰]
طاش کوپری‌زاده، احمد، الشقائق النعمانیة، به کوشش احمد صبحی فرات، ج۱، ص۳۶، استانبول، ۱۴۰۵ق.
۸ - آثاراز بایزید رومی آثاری به نظم و نثر برجای مانده است: سرجانان، منظومه‌ای است به ترکی در بیش از ۵۵۰۰ بیت در تصوف که تحت تأثیر آراء عرفانی محیی‌الدین ابن عربی سروده شده است. وی در این منظومه ضمن توضیح موضوعات عارفانه، به شرح و بیان سخنان برخی از صوفیان مشهور نیز پرداخته است. نسخه‌های خطی این اثر در کتاب‌خانه ملت و کتاب‌خانه دانشگاه استانبول نگهداری می‌شود؛ سجنجل‌الارواح، تفسیری است بر سوره فاتحه که نسخه‌ای از آن در کتاب‌خانه سلیمانیه نگهداری می‌شود؛ [۱۱]
حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۹۸۰.
[۱۲]
بروسه‌لی، محمدطاهر، عثمانلی مؤلفلری، ج۱، ص۴۰، استانبول، ۱۳۳۳ق/۱۹۱۵م.
بیان‌الاسرار للاحرار فی بوادی الملک الجبار الغفار؛ حاشیه بر انوار التنزیل بیضاوی؛ حاشیه علی فصوص الحکم؛ رسالةالوجود؛ شرح‌النصوص؛ طورسینا؛ شرح فصوص‌الحکم. [۱۳]
بروسه‌لی، محمدطاهر، عثمانلی مؤلفلری، ج۱، ص۴۰، استانبول، ۱۳۳۳ق/۱۹۱۵م.
[۱۴]
بغدادی، هدیه، ج۱، ص۲۳۰.
۹ - فهرست منابع(۱) بروسه‌لی، محمدطاهر، عثمانلی مؤلفلری، استانبول، ۱۳۳۳ق/۱۹۱۵م. (۲) بغدادی، هدیه. (۳) ثریا، محمد، سجل عثمانی (تذکره مشاهیر عثمانیه)، استانبول، ۱۳۱۱ق. (۴) حاجی خلیفه، کشف. (۵) سعدالدین، محمد، تاج التواریخ، استانبول، ۱۲۷۹ق. (۶) طاش کوپری‌زاده، احمد، الشقائق النعمانیة، به کوشش احمد صبحی فرات، استانبول، ۱۴۰۵ق؛ ۱۰ - پانویس
۱۱ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بایزید رومی»، ج۱۱، ص۴۴۵۶. |